False self-employment in the construction industry: een kort verslag van een tweedaagse in Praag

door K. Nevens

Op 4 en 5 februari laatstleden was ik aanwezig op het congres inzake schijnzelfstandigheid in de bouwnijverheid. Het evenement werd georganiseerd door de Europese sociale partners uit die sector, zijnde het EFBWW (European Federation of Building Workers and Woodworkers) en de FIEC (Fédération de l'Industrie Européenne de la Construction), met steun van de Europese Commissie.

Het "pièce de résistance" van het tweedaagse congres werd aangeleverd door prof.dr. Yves Jorens, die in opdracht van de voornoemde organisaties een rapport inzake de problematiek van schijnzelfstandigheid en grensoverschrijdende detachering had opgesteld. De meest opmerkelijke uitspraak die uit het mondeling verslag van prof. Jorens kon worden gedistilleerd, was de volgende: "De meeste Oost-Europeanen die in West-Europa aan de slag zijn, weten niet wat ze zijn. Ze weten niet of ze werknemer zijn. Ze weten niet of ze zelfstandige zijn. Maar ze weten allemaal wel wat een E101-formulier is". Fraude met dit formulier is overigens zeer eenvoudig, aldus prof. Jorens: het papiertje zou zo van het internet kunnen worden geplukt, het is eenvoudig na te maken, en meestal wordt het pas ingevuld wanneer men de arbeidsinspectie ziet aankomen... De Belgische eer werd ook verdedigd door Marie-Paule Smets van de Arbeidsinspectie. Ik vond het alleszins fijn van haar te horen dat de inspectiediensten zich eindelijk ervan bewust zijn dat het bewijs van werknemerschap het bewijs van een gezagsrelatie veronderstelt en economische afhankelijkheid dus niet volstaat. Mevr. Smets gaf toe dat de inspectiediensten vroeger nogal te gemakkelijk naar indiciën van economische afhankelijkheid keken, iets wat Marie-Hélène Vrielink van de RSZ overigens reeds schreef in een artikel in de JTT.

Dat grensoverschrijdende detachering bij sommige vakbondsmilitanten zwaar op de maag ligt, was op het congres trouwens overduidelijk. Zo kon een Frans vakbondsmilitant zich niet ervan onthouden om in de stijl van Victor Hugo en "Les misérables" opnieuw op te roepen tot 'la lutte ouvrière'. Het ontlokte aan werkgeverszijde de reactie dat het congres niet ertoe diende politieke statements te maken, maar bedoeld was om het probleem op een serene wijze te bespreken. Dat er wel degelijk een probleem is, mocht vooral blijken uit het verslag van Alan Ritchie, secretaris-generaal van UCATT (Union of Construction, Allied Trades & Technicians), die in een sappig Schots accent kwam uitleggen dat 70%(!) van de bouwvakkers in het Verenigd Koninkrijk het zelfstandigenstatuut hebben, waarvan een niet onaanzienlijk deel ook Oost-Europeanen zijn. Achter de schermen wist één van de Britse vakbondsleden mij te vertellen dat de meest schrijnende toestand die hij ooit was tegengekomen, die was van Poolse bouvakkers die 5euro per dag werden betaald, wat nog minder is dan het in het VK vastgestelde minimum uurloon voor werknemers.

Meer statistische informatie werd aangeleverd door Christian Welz van Eurofound, die er een rapport inzake zelfstandige arbeid in Europa kwam voorstellen. Het rapport kan op de website van die organisatie worden gevonden. Een ander document dat op het congres werd voorgesteld en binnenkort online zal kunnen worden geraadpleegd, is het advies van de ECOSOC-Raad van de Europese Unie betreffende trends in zelfstandige arbeid.